Με κατάρρευση απειλείται το διεθνές φορολογικό σύστημα. Η φοροαποφυγή των πολυεθνικών, ο ανταγωνισμών μεταξύ των κρατών και η οργή των φορολογούμενων πολιτών. Η αλλαγή ρότας από την Γαλλία και την Ιταλία και το ενδεχόμενο απάντησης από τις ΗΠΑ.

Η αναταραχή για τα £130 εκατ. που καλείται να πληρώσει η Google για οφειλόμενους φόρους και η αύξηση του φόρου που πληρώνει στο Ηνωμένο Βασίλειο μόνο κατά £10 εκατ. ετησίως δεν είναι παρά μια μικρή τοπική δυσκολία με αυτό που αναμένεται να ακολουθήσει.

Η Apple μπορεί πολύ σύντομα να κληθεί να πληρώσει δισεκατομμύρια, πυροδοτώντας μια αντιπαράθεση ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη και μια πιθανή κατάρρευση του διεθνούς φορολογικού συστήματος.

Ακούγεται σαν μια εσχατολογική πρόβλεψη αλλά είναι μάλλον μια εύλογη υπόθεση. Αν σας φαίνεται τραβηγμένη, μπορείτε να αναλογιστείτε τα εξής.

Από τους εξοργισμένους φορολογούμενους και τους θυμωμένους πολιτικούς ως τα προκλητικά στελέχη των πολυεθνικών, πολλοί έχουν φτάσει στα όρια τους όσον αφορά τον εταιρικό φόρο. Χώρες του ΟΟΣΑ έχουν ξοδέψει δύο χρόνια προσπαθώντας να διορθώσουν το σύστημα. Ένα από τα πρώτα αποτελέσματα, η συμφωνία της Google με το Ηνωμένο Βασίλειο, είχε πολύ κακή έκβαση.

Η Apple αποκάλυψε την Τρίτη πως το ρευστό που κρατάει σε φορολογικούς παραδείσους στο εξωτερικό έχει αυξηθεί στα 200 δισ. δολάρια. Ο διευθύνων σύμβουλος, Tim Cook, πήγε στις Βρυξέλλες την περασμένη εβδομάδα για να διαμαρτυρηθεί στα σχέδια της Κομισιόν να καταβάλλει η εταιρεία αντίτιμο στην Ιρλανδία, από όπου λειτουργεί από το 1980. Οι Αμερικανοί πολιτικοί είναι θυμωμένοι για ότι κάποιοι αποκαλούν μια «άμεση απειλή στα συμφέροντα των ΗΠΑ».

Το ζήτημα που θα κρίνει την παγκόσμια φορολογική αρμονία δεν αφορά στο αν η Google θα πρέπει να πληρώσει παραπάνω φόρους στο Ηνωμένο Βασίλειο και λιγότερους στην Ιρλανδία. Αντίθετα έχει να κάνει με το αν οι αμερικάνικες πολυεθνικές πληρώνουν γενικά φόρους στα κέρδη στο εξωτερικό και αν θα το κάνουν ποτέ. Για την ώρα, δισεκατομμύρια κερδών έχουν δηλωθεί στις Βερμούδες και άλλους φορολογικούς παραδείσους, προκαλώντας τον εκνευρισμό όλων.

Η παρούσα κατάσταση των πραγμάτων φαίνεται πως δεν μπορεί να παραμείνει η ίδια για την Alphabet, την μητρική της Google, καθώς η Γαλλία και η Ιταλία αναθεωρούν τους νόμους τους για να την κάνουν να πληρώσει περισσότερους φόρους προτού τα τοπικά κέρδη προλάβουν να μεταφερθούν στην Ιρλανδία και μετά μέσω της Ολλανδίας, στις Βερμούδες. Θα υπάρξουν ρωγμές στο ισχύων καθεστώς και σε ευρωπαϊκές υποθέσεις κατά της Apple και της Amazon, από την στιγμή που οι ΗΠΑ ζουν με την ελπίδα ότι κάποια στιγμή τα χρήματα τους θα επιστρέψουν από το εξωτερικό και θα φορολογηθούν.

Είμαστε αντιμέτωποι με μια ιστορική στιγμή. Το φορολογικό σύστημα που συγκροτήθηκε από την Κοινωνία των Εθνών το 1928 βασίζεται στην ιδέα ότι οι εταιρείες θα φορολογούνται σε μεγάλο βαθμό εκεί όπουπαράγονται τα κέρδη και όχι εκεί όπου πωλούνται τα προϊόντα και οι υπηρεσίες τους. Πολύ σύντομα μπορεί να καταρρεύσει και κανείς δεν ξέρει τι θα συμβεί μετά, αν και σίγουρα δεν θα είναι κάτι ευχάριστο και πιθανότατα θα θυμίζει έναν παγκόσμιο φορολογικό πόλεμο.

Οι πολυεθνικές, ειδικά οι αμερικάνικες εταιρείες που υπόκεινται στους δυσλειτουργικούς φορολογικούς νόμους της Αμερικής, ξεχείλωσαν τους κανονισμούς σε τέτοιο βαθμό που έχουν προκαλέσει τον εκνευρισμό των φορολογουμένων. Το έκαναν με την ανοχή των φορολογικών παραδείσων και χωρών όπως η Ιρλανδία και το Λουξεμβούργο.

Ο Ευρωπαίος φορολογούμενος μπορεί να καταλαβαίνει την ιδέα ότι η Alphabet ή η Αpple δημιουργούν, σχεδιάζουν και διαχειρίζονται τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους στην Καλιφόρνια και οπότε οι ΗΠΑ θα έπρεπε να λαμβάνουν μεγαλύτερο μέρος των κερδών της από ότι η Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτός είναι ο στόχος των διεθνών φορολογικών συνθηκών.

Γιατί ωστόσο θα έπρεπε να αποδεχτεί ότι η πνευματική ιδιοκτησία μπορεί να μεταφερθεί σε οποιοδήποτε βολικό μέρος, ανάλογα με την νομοθεσία που οδηγεί στον χαμηλότερο φόρο; Η μηχανή αναζήτησης της Google δεν ανακαλύφθηκε στις Βερμούδες και η Apple δεν εξέλιξε το iPhone σε μια ευνοϊκή φορολογικά οντότητα που βρίσκεται ανάμεσα στην Ιρλανδία και στις ΗΠΑ. Οι δομές αυτές ακολουθούν το γράμμα του νόμου αλλά δεν έχουν νόημα.

Υπάρχουν για να διατηρούν αυτό που στην θεωρία είναι μια αμερικάνικη φορολογική οφειλή μέχρι το Κογκρέσο να μειώσει τον εταιρικό φόρο από το 40% (συμπεριλαμβανομένων των ομοσπονδιακών και πολιτειακών φόρων) και να προσελκύσει πίσω τα χρήματα. Ωστόσο η πιθανότητα η Apple να επαναπατρίσει όλο το ποσό των $200 δισ. είναι ισχνό.

Ένα μέρος δεν θα επιστρέψει ποτέ, αλλά θα επενδυθεί για επέκταση στο εξωτερικό.

Ο κ. Cook θα πεταγόταν από την καρέκλα του για να διαμαρτυρηθεί αν άκουγε όλα τα παραπάνω. Αυτοί ήταν και είναι οι κανόνες, θα έλεγε. Αν θέλετε αλλάξτε τους αλλά μην προσβάλετε την υπευθυνότητα της Apple κάνοντας λόγο για φοροαποφυγή και κάνοντας εκ των υστέρων επιδρομή στα ταμεία της για υποτιθέμενες φορολογικές οφειλές που πάνε πίσω ως και μια δεκαετία. Η Ε.Ε. δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιεί τον μηχανισμό των κανονισμών για κρατική βοήθεια για να παρέμβει στο δικαίωμα της Ιρλανδίας να θέτει η ίδια το συντελεστή του εταιρικού φόρου.

Ίσως. Αλλά χωρίς να αποδίδεται κακή πρόθεση στον Steve Jobs, τόσο η Apple, η εταιρεία που ίδρυσε και η Ιρλανδία ήταν πολύ ευρηματικοί όσον αφορά στην φορολόγηση. Δεν μπορούν να διαμαρτύρονται αν η Margrethe Vestager, η Ευρωπαία Επίτροπος Ανταγωνισμού, είναι εξίσου ευρηματική. Όσον αφορά στην διαμαρτυρία της Apple για αναδρομική νομοθέτηση, το Ανώτατο Δικαστήριο συχνά καταργεί νόμους πολιτειών των ΗΠΑ αρκετά χρόνια μετά την ψήφιση τους, ανεξάρτητα από το πόσο βολικό είναι για αυτούς που επηρεάζονται.

Το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ παίρνει το μέρος των αμερικάνικων εταιρειών. Ανησυχεί ότι οι φορολογούμενοι θα πρέπει να πληρώσουν το λογαριασμό αν λάβουν μεγαλύτερο μερίδιο από τα κέρδη οι ευρωπαϊκές χώρες. Η οικονομική επιτροπή της Γερουσίας θέλει να σχεδιαστεί μια απάντηση με διπλασιασμό της φορολόγησης των ευρωπαϊκών εταιριών αν φαγωθούν δισεκατομμύρια από την Apple.

Το κίνητρο για να συνεχιστεί η συνεργασία είναι μικρό. Οι αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου προσπάθησαν να αυξήσουν το λογαριασμό της Google ενώ συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τον βρετανικό της βραχίονα ως ένα μικρό συντελεστή στα παγκόσμια κέρδη της εταιρείας, μια πιθανή ερμηνεία με βάση τις αναθεωρημένες οδηγίες του ΟΟΣΑ. Τώρα δέχονται κριτική επειδή δεν ήταν αρκετά σκληρές, την ώρα που η Γαλλία και η Ιταλία, που άλλαξαν ρότα για να επιβάλλουν υψηλότερους τοπικούς φόρους, δέχονται τα εύσημα.

Είναι ξεκάθαρο πως θα τελειώσει αυτό. Όταν δεν μπορεί να κρατήσει η παγκόσμια φορολογική συναίνεση, κάθε χώρα θα κοιτάξει το συμφέρον της. Αυτό προσπάθησαν οι χώρες να γιατρέψουν το 1928 αλλά η καλή βούληση σβήνει γρήγορα.