Όταν εργαζόταν στις ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις, ο Γιόνι Ελμπάζ ησχολείτο με τον τομέα των στρατιωτικών πληροφοριών. Το έκανε για οκτώ χρόνια. Σήμερα η φιγούρα και το στυλ του μοιάζουν κάπως με αυτά του Στιβ Τζομπς. Φοράει ένα ξεβαμμένο τζιν, ένα μαύρο T-shirt και είναι ελαφρά αξύριστος. Αυτό με το οποίο ασχολείται σήμερα μαζί με τον φίλο του Μοράν δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τα χρόνια του στρατού. Κινείται σε εντελώς άλλο μήκος
κύματος: τη μόδα.Ο Γιόνι έχει δημιουργήσει μια εφαρμογή ονόματι «Loox» που έχει ως σκοπό να βοηθήσει τους απλούς ανθρώπους να αγοράζουν τα ρούχα που τους αρέσουν από το Internet. Πόσες φορές έχει κάποιος θελήσει να αγοράσει κάτι από ένα online κατάστημα και φοβάται ότι το νούμερο που θα παραγγείλει δεν θα είναι το σωστό; Ο Γιόνι μέσω της πλατφόρμας που αναπτύσσει θέλει να διαμεσολαβήσει ώστε όσοι αγοράζουν κάτι να μπορούν να μοιραστούν την εμπειρία αυτή με άλλους επίδοξους αγοραστές. Ουσιαστικά, κάποιος που δοκιμάζει ένα ρούχο μπορεί να στείλει μια φωτογραφία (αυτό λειτουργεί μέσω Instagram) ώστε να μπορούν άλλοι καταναλωτές να βλέπουν αν το ρούχο τούς αρέσει ή αν το νούμερο τούς κάνει. Με τον τρόπο αυτόν βγαίνουν και οι δύο πλευρές κερδισμένοι: και οι πωλητές και οι καταναλωτές.

Μια τέτοια ιδέα απαιτεί έναν χώρο για να αναπτυχθεί. Ο χώρος αυτός βρίσκεται στην πρώην βιβλιοθήκη για παιδιά του Δήμου του Τελ Αβίβ. Ο δήμος έκρινε το 2010 ότι ο χώρος ήταν πολύ μεγάλος για να αποτελεί μόνο παιδική βιβλιοθήκη. Αποφάσισε λοιπόν να μετατρέψει ένα μέρος της σε «θερμοκοιτίδα» νεοφυών επιχειρήσεων, αυτό που παγκοσμίως ονομάζουμε πλέον startups. Το Ισραήλ και ιδιαίτερα το Τελ Αβίβ, μια πόλη η σύγχρονη πλευρά της οποίας αποπνέει αμερικανικό αέρα, έχουν δώσει τεράστιο βάρος εδώ και αρκετά χρόνια στην ενθάρρυνση της startup επιχειρηματικότητας. Σύμφωνα δε με τη διεθνή έρευνα αξιολόγησης Compass 2015 Global Startup Ecosystem, το Τελ Αβίβ θεωρείται το κορυφαίο «οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων» στον κόσμο, εκτός φυσικά της «μητρόπολης», που είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Νεανικός πληθυσμός

Το Τελ Αβίβ διαθέτει όλα τα στοιχεία για να αποτελέσει κέντρο υψηλής τεχνολογίας και νεοφυών επιχειρήσεων. Πόλη που σφύζει από νεανικό πληθυσμό (το 1/3 των κατοίκων του είναι ηλικίας από 18 ως 33 ετών), με τέλεια νυχτερινή ζωή και θάλασσα, προσελκύει όλους όσοι θέλουν να δοκιμάσουν την τύχη τους. Αυτοί είναι νέοι άνθρωποι που δεν έχουν επηρεαστεί από τη σε γενικές γραμμές συντηρητική στροφή της ισραηλινής κοινωνίας τα τελευταία χρόνια.

Κάθε έξι μήνες ο Δήμος του Τελ Αβίβ επιλέγει 10-15 νέες επιχειρήσεις και τους προσφέρει τις δυνατότητες εκείνες ώστε να αναπτυχθούν, να μπορέσουν να σταθούν στα πόδια τους και να αναζητήσουν τα κεφάλαια που θα τους επιτρέψουν να μπουν στη συνέχεια στον ανταγωνισμό. Δεν σημαίνει ότι θα τα καταφέρουν όλες, αλλά στο Ισραήλ επικρατεί η λογική ότι μία αποτυχία δεν πρέπει να σε βάλει στο περιθώριο. Ολοι δικαιούνται μια νέα ευκαιρία. Και πρέπει να σημειωθεί ότι ο δήμος δεν λαμβάνει κρατική χρηματοδότηση για το πρόγραμμα αυτό. Είναι δική του επιλογή και χρηματοδοτείται από τον δικό του προϋπολογισμό που προφανώς δεν αναλώνεται στην καταβολή μισθοδοσίας αχρείαστων υπαλλήλων.

Καινοτόμες ιδέες

Αυτό που χρειάζεται να έχει κάποιος για να διεκδικήσει την είσοδό του σε έναν χώρο εργασίας (working site) για νεοφυείς επιχειρήσεις στο Τελ Αβίβ είναι πριν από όλα μια καλή και ενδιαφέρουσα ιδέα. Οσοι γίνουν δεκτοί θα πρέπει να αποδεχθούν ότι θα πρόκειται για μια διαδικασία πλήρους απασχόλησης, καθώς και ότι πρέπει να εργάζονται σε ομάδες 2-4 ατόμων ώστε να προωθείται ο διάλογος. Σήμερα υπάρχουν στο Τελ Αβίβ περίπου 50 working sites, μια αύξηση 135% σε σχέση με το 2010. Εχουν πλέον ανοίξει και working sites που απευθύνονται αποκλειστικά στη γυναικεία επιχειρηματικότητα, ενώ κάθε νέα startup επιχείρηση έχει ειδικό φορολογικό καθεστώς με μείωση φόρου κατά 50%.

Αυτό που εντυπωσιάζει είναι ότι το 98% των εργαζομένων σε νεοφυείς επιχειρήσεις είναι Ισραηλινοί και μόλις το 2% αλλοδαποί. Με βάση στοιχεία του 2015, υπάρχουν στο Ισραήλ περίπου 3.400 νεοφυείς επιχειρήσεις και σχεδόν το 30% εξ αυτών βρίσκεται στο Τελ Αβίβ, όπου κυριαρχούν οι startups με έμφαση στην καινοτομία, στο Internet και στην κινητή τηλεφωνία, ενώ στον Νότο κυριαρχούν η βιοϊατρική και οι «πράσινες» τεχνολογίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του αποτελέσματος της επένδυσης στην υψηλή τεχνολογία είναι η εταιρεία Soluto. Τα γραφεία της δεν είναι εντυπωσιακά, ανταποκρίνονται πλήρως σε μια εταιρεία που ξεκίνησε το 2008 ως startup και δραστηριοποιείται στον χώρο της ασφάλισης κινητών τηλεφώνων. Το 2013 εξαγοράστηκε από την αμερικανική Asurion, κολοσσό του κλάδου με έδρα τις ΗΠΑ, ο οποίος αριθμεί 280 εκατομμύρια πελάτες.

Υψηλή τεχνολογία

Αυτό που εντυπωσιάζει γενικότερα είναι ότι το Τελ Αβίβ έχει μετατραπεί σε μια μητρόπολη της βιομηχανίας υψηλής τεχνολογίας. Αυτό είναι το αποτέλεσμα μιας κεντρικής εθνικής πολιτικής στο Ισραήλ που έχει τις βάσεις της στην απόφαση της πολιτικής ηγεσίας της χώρας να προσφέρει άπλετο χώρο για την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας. Ουσιαστικά, τρία υπουργεία συνεργάζονται ώστε το μοντέλο να προχωρεί και να αναπτύσσεται. Πρόκειται για τα υπουργεία Οικονομίας, Εσωτερικών και Εξωτερικών. Μάλιστα, το υπουργείο Εξωτερικών έχει αναλάβει να προωθήσει σχέδια προσέλκυσης «εγκεφάλων» από το εξωτερικό. Σε αυτό το πλαίσιο, σχεδιάζεται να ξεκινήσει ίσως εντός του 2016 ένα πρόγραμμα χορήγησης «βίζας καινοτομίας» (innovation visa) αρχικά για 50 άτομα. Θα είναι διετούς διάρκειας και θα χορηγείται σε όποιον έχει μια καλή ιδέα συνοδευόμενη από ένα σοβαρό business plan και θέλει να δοκιμάσει να γίνει επιχειρηματίας. Η σκέψη είναι έπειτα από δύο χρόνια και εφόσον θέλει να ανοίξει δική του επιχείρηση να χορηγείται μια «βίζα για ειδικούς» (specialist visa) ώστε η εταιρεία να έχει έδρα στο Ισραήλ.

Internet και επικοινωνίες

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, υπολογίζεται ότι περίπου 1.500 εταιρείες υψηλής τεχνολογίας λειτουργούν σήμερα στο Τελ Αβίβ, περίπου το 25% των επιχειρήσεων αυτού του τύπου που υπάρχουν σήμερα στη χώρα. Από αυτές περίπου οι 1.000 είναι νεοφυείς, ποσοστό που προσεγγίζει το 65%. Το 40% των επιχειρήσεων δραστηριοποιείται στον τομέα του Internet, ενώ οι άλλοι δύο τομείς που κυριαρχούν είναι η επικοινωνία και το λογισμικό ηλεκτρονικών υπολογιστών. Σε αυτές τις επιχειρήσεις απασχολούνται τουλάχιστον 50.000 άτομα. Υπάρχουν επίσης 50 κέντρα έρευνας και τεχνολογίας (R&D) ξένων επιχειρήσεων στην πόλη, με έμφαση επίσης στο λογισμικό Η/Υ και στο Internet. Το ιδιαίτερα φιλικό προς την επιχειρηματικότητα περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής του Τελ Αβίβ είναι πιθανότατα και ο λόγος που κορυφαίες πολυεθνικές εταιρείες όπως οι Google, Yahoo, Facebook, Microsoft, LG κ.ά. έχουν ανοίξει παραρτήματα στην πόλη.