του Κων/νου Βασσάκη |

Η παγκοσμιοποίηση της αγοράς και η αύξηση του ανταγωνισμού τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της εισαγωγής νέας και εξελιγμένης τεχνολογίας, αλλά και η δυσμενής οικονομική κρίση, έχουν δημιουργήσει ένα νέο κοινωνικό – οικονομικό και επιχειρηματικό περιβάλλον για τις επιχειρήσεις.

Ο ανταγωνισμός σε εθνικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο υφίσταται όχι μόνο όσον αφορά τις πωλήσεις, αλλά και την τεχνογνωσία, την πρόσβαση σε επιχειρηματικά κεφάλαια, την προσέλκυση και διατήρηση υψηλού επιπέδου ανθρώπινου δυναμικού και την απορροφητική ικανότητα καινοτομίας στις επιχειρήσεις. Σε αυτό το περιβάλλον, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), οι οποίες θεωρούνται ραχοκοκαλιά της οικονομικής ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο, βιώνουν ισχυρές πιέσεις δεδομένου ότι στην πλειοψηφία τους παρουσιάζουν ξεπερασμένη τεχνολογία, έλλειψη πόρων χρηματοδότησης, εντάσεως εργασία και παραδοσιακές πρακτικές management.

Οι εσωτερικοί πόροι και οι ικανότητες των επιχειρήσεων εμφανίζονται ως παράγοντες ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία και ανάπτυξη καινοτομικών δραστηριοτήτων, οι οποίες διαδραματίζουν καίριο ρόλο για τη μακροπρόθεσμη επιβίωση και τη βελτίωση της ανταγωνιστικής τους θέσης στην παγκόσμια αγορά. Σημαντικό κλειδί για την επιχειρηματική επιβίωση, εξέλιξη και ανάπτυξη είναι η ταχύτητα με την οποία ένα νέο προϊόν εισάγεται στην αγορά, η ταχύτητα με την οποία οι τεχνολογικές και επιστημονικές βελτιώσεις οδηγούν σε λύσεις εξοικονόμησης του κόστους, η ικανότητα ανταπόκρισης στις μεταβολές του εξωτερικού περιβάλλοντος με σκοπό την εκπλήρωση των νέων αναγκών της αγοράς και η ικανότητα μετατροπής της καινοτομίας σε ανάπτυξη. Υπάρχει μεγάλη συζήτηση σχετικά με τους προσδιοριστικούς παράγοντες της επιχειρηματικής καινοτομικής δραστηριότητας καθώς και την καινοτομία ως κύρια μηχανή δημιουργίας οικονομικής προστιθέμενης αξίας.

Η γνώση αποτελεί το κλειδί για τη σταθερή δυναμική ενίσχυση και την σωστή εκμετάλλευση των επιρροών της τεχνολογικής ανάπτυξης, ενώ η δημιουργία γνώσης (knowledge creation) και η διαχείριση των πληροφοριών (information management) είναι πιθανές πηγές ανταγωνιστικότητας. Η καινοτομία, η διαχείριση της γνώσης και η ανάπτυξη των εσωτερικών τεχνολογικών ικανοτήτων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων έχουν θετικό αντίκτυπο στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων ενισχύοντας τη δημιουργία βιώσιμου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος το οποίο αντικατοπτρίζεται στην καλύτερη θέση στην αγορά έναντι των ανταγωνιστών. Η απόδοση της εταιρείας συσχετίζεται θετικά με την ανάπτυξη των εσωτερικών ικανοτήτων, όπως η τεχνολογία και η στρατηγική συνεχούς ανάπτυξης και καινοτομίας.

Η διάκριση μεταξύ της καινοτομίας προϊόντος (product innovation), διαδικασιών (process innovation) και μάρκετινγκ (marketing innovation) παίζει σημαντικό ρόλο για τη διάκριση διαφορετικών τύπων στρατηγικής παρουσιάζοντας διαφορετικό αντίκτυπο στις επιδόσεις των επιχειρήσεων. Η καινοτομία προϊόντος παρέχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στις επιχειρήσεις μέσω των τεχνολογικών βελτιώσεων και των βελτιωμένων προϊόντων. Από την άλλη πλευρά, η καινοτομία διαδικασιών παρέχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μέσω της αύξησης της παραγωγικότητας από την εισαγωγή αποτελεσματικότερων τρόπων παραγωγής των προϊόντων. Η καινοτομία στο μάρκετινγκ είναι η διαδικασία της ανάπτυξης και της δημιουργίας νέων ιδεών και μεθόδων για την βελτίωση των πωλήσεων και την προώθηση των προϊόντων όπως πχ. ένα νέο πρόγραμμα μάρκετινγκ ή μία νέα τεχνολογία που παρέχει τις κατάλληλες πληροφορίες σε στοχευμένους καταναλωτές (target – consumers).

Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ελληνική οικονομία συγκεντρώνοντας το 99% του συνόλου των επιχειρήσεων, απασχολώντας το 85,2% του συνολικού εργατικού δυναμικού και παρέχοντας το 70,2% της προστιθέμενης αξίας της χώρας (OECD, 2014). Η Ελλάδα βιώνει πολλές οικονομικές δυσκολίες με την κρίση δημόσιου χρέους που επηρεάζει την ικανότητα χρηματοδότησης των ελληνικών τραπεζών. Οι επενδύσεις σε έρευνα και καινοτομία βρίσκονται σε επίπεδο χαμηλότερο του μέσου όρου της ΕΕ και η χώρα παρόλο που παρουσιάζει υψηλά ποσοστά στην εμπλοκή επιχειρήσεων σε δραστηριότητες καινοτομίας, ανήκει στην ομάδα των χωρών με μέτρια επίδοση καινοτομίας (European Commission, 2014). Παρά την οικονομική κρίση, το 52,3% των ελληνικών επιχειρήσεων παρουσιάζουν καινοτομική δραστηριότητα κατατάσσοντας την χώρα στην 11η θέση στην ΕΕ-28 σε ποσοστό καινοτόμων επιχειρήσεων, σύμφωνα με την «Έρευνα για την Καινοτομία–Community Innovation Survey» του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης για την τριετία 2010-2012. Οι ελληνικές καινοτομικές επιχειρήσεις παρουσιάζουν 34,3% καινοτομία σε προϊόν/διαδικασία και 45,4% καινοτομία σε οργάνωση/μάρκετινγκ.

Ο κύριος λόγος για τον οποίο οι επιχειρήσεις αποφασίζουν να καινοτομούν είναι η βελτίωση της απόδοσής τους, είτε μέσω της μείωσης του κόστους παραγωγής είτε μέσω της αύξησης των πωλήσεων, και κατά συνέπεια την απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος έναντι των ανταγωνιστών τους. Η καινοτομία αποτελεί αρωγό στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, καθώς υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η επιχειρηματική καινοτομία δίδει τη δυνατότητα στις ίδιες τις επιχειρήσεις να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, ενώ στους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας να ενισχύσουν την ανταγωνιστική τους θέση σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.