του Γιώργου Γκέκα |

Η Ελλάδα βρίσκεται εδώ και 6 χρόνια σε μια οικονομική κρίση. Ανεξάρτητα με το πως θα μπορούσε κάποιος να την ερμηνεύσει ή που θα αποδώσει την ευθύνη για αυτήν την κρίση, δεν παύει να είναι οικονομική δηλαδή κρίση παραγωγής. Από την στιγμή που ένας άνθρωπος, μία εταιρία, η ένα κράτος σταματά να παράγει, τουλάχιστον όσο καταναλώνει, έχει δύο επιλογές. Είτε να προσαρμόσει την κατανάλωσή του σε αυτά που παράγει, στην συγκεκριμένη περίπτωση να την συρρικνώσει, είτε να αντικαταστήσει το έλλειμμα της παραγωγής του με δανεισμό και να συνεχίζει να καταναλώνει. Η Ελλάδα επέλεξε το δεύτερο. Γι’αυτό είναι σημαντικό να επανασχεδιάσει το παραγωγικό της μοντέλο, όχι μόνο σε επίπεδο κλάδων παραγωγής αλλά και σε επίπεδο διαχείρισης παραγωγικών συντελεστών.

Οι τέσσερις βασικοί παραγωγικοί συντελεστές για την οικονομική ανάπτυξη είναι:

• οι ανθρώπινοι πόροι
• οι φυσικοί πόροι
• το κεφάλαιο
• και η επιχειρηματικότητα.

Ανθρώπινοι πόροι

Η Ελλάδα διαθέτει ένα περίσσευμα ανθρώπινου δυναμικού τόσο σε ποσότητα-προσφορά όσο και σε ποιότητα. το μεγάλο ποσοστό ανεργίας υποδηλώνει την μη αξιοποίηση ενός σημαντικού μέρους του πληθυσμού στην παραγωγική διαδικασία. Δεν πρόκειται μόνο για βασικό εργατικό δυναμικό αλλά και για ένα μεγάλο ποσοστό μορφωμένων ανθρώπων υψηλής εξειδίκευσης, και εκπαιδευτικού επιπέδου. Η ζημιά είναι πολλαπλή. Η ανεργία όχι μόνο παράγει πολυδιάστατα κοινωνικά προβλήματα αλλά απαξιώνει την επένδυση που έχει κάνει η ίδια για να επιμορφώσει το ανθρώπινο δυναμικό της. Εάν μπορούσε να αξιοποιήσει του φυσικούς πόρους και να εμπλέξει στην παραγωγική διαδικασία όλον αυτόν το ανθρώπινο πλούτο, αξιοποιώντας ακόμη και μέρος των μεταναστευτικών εισροών της, τότε θα μπορούσε να αναπτύξει και να μεγεθύνει ποιοτικά και ποσοτικά την παραγωγή της και στους τρεις τομείς, σε τέτοιο βαθμό ώστε να αναπτύξει μια πολύ ισχυρή οικονομία.

Φυσικοί πόροι

Οι φυσικοί πόροι της Ελλάδας είναι πλούσιοι και δυστυχώς αναξιοποίητοι (όχι τόσο ανεκμετάλλευτοι). Πετρελαιοειδή, πηγές ανανεώσιμης ενέργειας, φυσικές ομορφιές, ιστορία, προϊόντα διατροφής, πολύτιμα μέταλλα, για να αναφέρω τους κυριότερους. Συνεπώς ο παράγοντας αυτός μαζί με εκείνον των ανθρώπινων πόρων υπάρχει διαθέσιμος, σχεδόν σε αφθονία θα λέγαμε.

Κεφάλαιο

Είναι ο συντελεστής παραγωγής που πολλοί θα υποδείξουν ως το αδύνατο σημείο της ελληνικής οικονομίας. Είναι γεγονός ότι τα capital controls δυσκολεύουν της εξαγωγική δραστηριότητα, η ρευστότητα στην αγορά έχει μειωθεί δραματικά, και οι επενδυτές δύσκολα αποφασίζουν να ρίξουν νέο χρήμα στην αγορά. Έχει όμως πράγμα τι μειωθεί τόσο δραματικά ο όγκος του χρήματος από την αγορά, ή μήπως έχει αλλάξει η διανομή και ροή του.

Παραθέτω μια σύντομη ανάλυση του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών η οποία αποδεικνύει ότι στα χρόνια της κρίσης τα φτωχότερα στρώματα έγιναν πιο φτωχά ενώ τα πλουσιότερα πιο πλούσια. Συνεπώς αποδεικνύει την παραπάνω υπόθεση.

“Το εισοδηματικό μερίδιο των φτωχών υπέστη καθίζηση τα τελευταία χρόνια: το ποσοστό του συνολικού εισοδήματος που μοιράζεται το φτωχότερο 10% του πληθυσμού μειώθηκε κατά 52% μεταξύ 2009 και 2013 (από 2,9 σε 1,4). Αντίθετα, το εισοδηματικό μερίδιο των πλουσίων βελτιώθηκε ελαφρά: ποσοστό του συνολικού εισοδήματος που αναλογεί στο πλουσιότερο 10% του πληθυσμού αυξήθηκε κατά 6% μεταξύ 2009 και 2013 (από 24,9 σε 26,5). Εάν εστιάσουμε στα εισοδηματικά μερίδια του φτωχότερου και του πλουσιότερου 20% (και όχι 10%) του πληθυσμού, παρατηρούμε παρόμοια εξέλιξη – με τη διαφορά ότι η καθίζηση του εισοδηματικού μεριδίου των φτωχών είναι μικρότερη (28% αντί 52%), ενώ η αύξηση του εισοδηματικού μεριδίου των πλουσίων παραμένει στο 6%.

Η ανάλυση των εισοδηματικών μεριδίων δείχνει ότι η ανισότητα στην Ελλάδα αυξήθηκε πολύ τα τελευταία χρόνια καθώς οι πλούσιοι έγιναν λίγο πλουσιότεροι, ενώ οι φτωχοί πολύ φτωχότεροι.

Όμως, η μείωση ήταν πολύ μεγαλύτερη για το φτωχότερο 10% του πληθυσμού ή δεκατημόριο εισοδήματος (-69%), σημαντικά μικρότερη για το αμέσως επόμενα δεκατημόριο (-44%), και συνεχώς – αλλά ελαφρά – μικρότερη καθώς ανεβαίνουμε τα κλιμάκια της εισοδηματική κατανομής (-40% για το τρίτο δεκατημόριο, -39% για το τέταρτο, και από -36% για το πέμπτο δεκατημόριο έως -32% για το πλουσιότερο).

Η ανάλυση των μεταβολών του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος μεταξύ 2009 και 2013 δείχνει ότι όλα τα εισοδηματικά δεκατημόρια υπέστησαν σημαντική μείωση, αλλά οι απώλειες ήταν αναλογικά μεγαλύτερες για τα φτωχότερα εισοδήματα από ό,τι για τα πλουσιότερα.”

Συνεπώς μπορούμε να πούμε ότι χρήμα υπάρχει αλλά το διαχειρίζονται όλο και πιο λίγοι. Ένα θέμα λοιπόν είναι πως θα μπορέσει να επενδυθεί αυτό το χρήμα ώστε να παράξει περισσότερο πλούτο, δηλαδή περισσότερο χρήμα.

Αφενός, οι ανισότητες στην κατανομή του εισοδήματος μπορούν να δημιουργήσουν κίνητρα για τους πολίτες να βελτιώσουν την κατάστασή τους μέσω της εργασίας, της καινοτομίας ή της απόκτησης νέων δεξιοτήτων αφετέρου, αυτές οι εισοδηματικές ανισότητες θεωρείται συχνά ότι συνδέονται με το έγκλημα, τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. (Eurostat). Ποτέ οι εισοδηματικές ανισότητες είναι από μόνες τους μία πηγή ανάπτυξης ή καταστροφής της οικονομίας. Αυτό εξαρτάται σε ένα μεγάλο βαθμό στο πως θα διοχετεύσει η κοινωνία και το κράτος αυτήν την δυναμική.

Επιχειρηματικότητα

Είναι ο παραγωγικός συντελεστής που συνδυάζει και αξιοποιεί τους προηγούμενους ώστε να μπορέσουν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά για την παραγωγή πλούτου. Στην Ελλάδα των τελευταίων δεκαετιών έχει συσχετιστεί η επιχειρηματικότητα με το κέρδος όχι όμως και με το αντίστοιχο ρίσκο την οργάνωση και την στρατηγική που απαιτείται. Σήμερα στην Ελλάδα φαίνεται ότι υπάρχει μία έξαρση επιχειρηματικότητας, λόγω του μεγάλου αριθμού των νεοφυών επιχειρήσεων. Ωστόσο, το περιβάλλον, τα κίνητρα και η έλλειψη κουλτούρα δεν δίνουν το αναμενόμενο αποτέλεσμα, αποτυγχάνοντας να συνδέσουν τους άλλους τρεις παράγοντες και να παράξουν πλούτο.

Ενδεικτικά αναφέρουμε:

• το φορολογικό σύστημα απαγορεύει ουσιαστικά στις νεοφυείς επιχειρήσεις να ξεκινήσουν και να επενδύσουν μέχρι να φθάσουν στο στάδιο της κερδοφορίας και συνεπώς της παραγωγής πλούτου για το κράτος.
• η επιχειρηματική κουλτούρα θα έπρεπε να καλλιεργείται από τα σχολεία. Δεν αναφέρομαι σε οικονομικά μαθήματα αλλά σε ανάπτυξη ενός τρόπου σκέψης, οργάνωσης και συνεργασίας για την επίτευξη ενός κοινού στόχου.
• ο νεποτισμός που διαχέεται τόσο στον επαγγελματικό χώρο όσο και στον κοινωνικό.
• ο ανορθολογικός τρόπος αξιοποίησης των χρηματικών πόρων που απορροφώνται από το κράτος ή διαχέονται μέσω αυτού στους παραγωγικούς κλάδους της οικονομίας. Τα έργα που διεξάγονται από αυτές τις δράσεις θα πρέπει να επιλέγονται ώστε να μπορούν να αποδώσουν στην κοινωνία και στο κράτος κοινωνικά αλλά και οικονομικά οφέλη πολλαπλάσια της επένδυσης που έχει γίνει. Έπειτα θα πρέπει να αξιολογούνται τα αποτελέσματα ως προς την συμβολή τους στην παραγωγή πλούτου. Μια στείρα απορρόφηση με σκοπό την διανομή κάποιων χρημάτων ακόμη και σε ομάδες που πιθανών να τα χρειάζονται, δεν μπορούν να εξασφαλίσουν αποτελούν μια πρόσκαιρη ανακούφιση, και δεν αποτελούν όπως θα έπρεπε μοχλό για την ανάπτυξη της οικονομίας.
• η κουλτούρα της ατομικής προσπάθειας και διάκρισης, τελείως ξένη προς τον παγκόσμιο ανταγωνισμό που καλούνται οι ελληνικές επιχειρήσεις να κατανοήσουν και να αντιμετωπίσουν δεκαετίες τώρα.

Συμπεράσματα

Η Ελλάδα δεν στερείται βασικών, μη αντιστρέψιμων παραγόντων ανάπτυξης της οικονομίας της. Διαθέτει σε αφθονία φυσικούς και ανθρώπινους πόρους τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα

Το κεφάλαιο και η ύπαρξη πλούτου στην χώρα επίσης δεν αποτελεί παράγοντα απαγορευτικό για την ανάπτυξη της χώρας.

Αναφορικά με τα δύο προηγούμενα, το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στο τρόπο διαχείρισης και στην κατανομής τους και όχι στην ύπαρξη τους.

Μία αποτελεσματική επιχειρηματικότητα η οποία θα συντονίζει και να αξιοποιήσει αποτελεσματικά τους υπόλοιπους συντελεστές παραγωγής, θα έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην αναζωπύρωση της παραγωγικής διαδικασίας η οποία θα συνέβαλε στην και στην έξοδο από την οικονομική κρίση. Ο στόχος είναι να θέσει την παραγωγή πλούτου για την ανάπτυξη του σύνολου της κοινωνίας, αλλά και την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας σε διεθνές επίπεδο.